Harran Arap Lehçesi: Dil ve Üslup Özellikleri

Bu araştırmanın konusu Arapça’nın yaşayan lehçelerinin bir varyantı olan Harran lehçesidir. Harran, Şanlıurfa sınırları içerisinde bulunan ilçedir. Konumu itibarıyla güneyinde Suriye, Akçakale (Tel Abyad) ile güney doğusunda Ceylanpınar (Ra’su’l-Ayn) kuzey Viranşehir gibi yerlerle çevrili, coğrafi yapısı bakımından yüksek olmayan dağ, yayla ve höyükleri çok düz araziden oluşur. Zikredilen bölgedeki insanlar tamamen veya çoğunlukla Arap kabilelerinden oluşmaktadır. ilk unsurlarının oluşumu M.Ö. kabilelerinin kuzeye doğru göçleriyle başlamış İslâm’ın asrındaki fetihlerle birlikte giderek artmıştır. Çeşitli medeniyetlere ev sahipliği yapan Harran’ın değeri İslamiyet’in doğuşuyla daha da artmış, önemli kültür merkezi hâline gelmiştir. İlim şehri saadet ikbal dolu günleri Moğol istilasına kadar sürmüş, bu acı olay sonrasında âlimleri diğer beldelere göç etmek zorunda kalmıştır. Ovası, geçmişte bedevîler olarak bilinen konargöçer yüzden fazla kabile aşiretine yapmaktadır. dili literatüründe fasih Arapça’yı kayda alan dilbilimcilerin istişhad orijinal Arapça dil kaynaklarını tedvin için başvurdukları sözlü kaynaklar daima olmuştur. İpek Yolu güzergâhındaki konumu özel durumundan ötürü Arapça’ya yakınlığı lehçesi, kültürü sayesinde günümüze korunabilmiştir. Günümüzde küreselleşmenin etkisiyle değişim dönüşümlerin hızlı oluşu, önemini perçinlemiştir. Dilin hiç durmadan yaşadığı dönüşüm onun kayıt altına alınmasını zorunlu hale getirmiştir. Tarihte oldukça köklü yapıya sahip olmasına rağmen Arapçası artık dönüşümü yaşamaktadır. sebeple Arapçasının olduğu karakteristik özelliklerin ele alınması kaçınılmaz çalışmamızda Arapları hakkında tarihi bilgilere kısaca yer verdikten sonra, lehçesinin tanımı nereden geldiği, Kur’an fushaya uzaklığı lehçelerle ortak yönleri onlardan farklı özellikleri üzerinde durulacaktır. üslup fonetik morfolojik durumu alınacaktır. Günümüze ulaşan Arapçası, fusha denilen standart Arapçaya yakındır. Çalışmamızda bunun sebepleri belirtilecek, ayrıca tarihe mal olmuş meşhur (istinṭâʾ, keşkeşe, ‘an‘ane, naḥt, ibdâl ekelûnî el-berâgîs gibi) özelliklerine işaret edilecektir. çalışmada, Arapçasında tesniye yerine cemi’ siygası kullanıldığı, örnek isim fiil cümleleri gösterilecektir. Bazı darb-ı mesellerle cümle ortaya konacaktır. günümüzdeki pek sözlükte rastlanması zor mevcut lehçelerde az kullanılan kelimeler gösterilerek aslında lehçenin ne kadarda eski bedevî lehçesi Suriye’nin Rakka Deyrizor lehçeleriyle yakın benzerliğiyle görülecektir. Coğrafi civarındaki lehçelerden etkilenen Arapçanın yazılı literatüründen uzak kendini nasıl koruyabildiği belirtilecektir. Sonuç araştırmada alınmaktadır. araştırma neticesinde ülkemizde Arapların sayesinde, Türkiye ülkeleri arasındaki kültürel, siyasi sosyal ilişkinin güçlenmesine katkı sağlayacakları aşikardır.